Trong hơn 2 giờ tại phiên tòa ở Washington D.C hôm 10.1 (giờ địa phương), các thẩm phán Tòa Tối cao Mỹ có vẻ hoài nghi về tính xác thực các tranh luận của TikTok khi công ty cho rằng đạo luật được quốc hội nước này thông qua cách đây 8 tháng vi phạm Tu chính án thứ nhất của Hiến pháp Mỹ về tự do ngôn luận, Reuters đưa tin hôm 11.1.

Sau đây là quá trình Mỹ xây dựng đạo luật và cuộc chiến pháp lý của TikTok trên đất Mỹ:

Đạo luật đóng vai trò cốt lõi của vụ việc

Cuộc chiến pháp lý của TikTok xuất phát từ một đạo luật được Quốc hội Mỹ thông qua hồi tháng 4.2024.

Có tên Luật Bảo vệ dân Mỹ trước Những ứng dụng do Đối thủ Nước ngoài Kiểm soát, đạo luật nêu rõ các nhà cung cấp dịch vụ bên thứ ba như Google hoặc Apple bị cấm “phân phối, duy trì hoặc cập nhật” một ứng dụng do một đối thủ nước ngoài kiểm soát.

Điều đó đồng nghĩa việc cung cấp ứng dụng như thế trên các cửa hàng ứng dụng của Google hoặc Apple sẽ bị liệt vào hành vi phạm pháp.

Theo luật, bất kỳ ứng dụng nào được vận hành bởi ByteDance, công ty mẹ của TikTok có trụ sở Bắc Kinh (Trunng Quốc), hoặc các công ty con, đều bị xem là “ứng dụng do đối thủ nước ngoài kiểm soát”.

Phạm vi thi hành luật cũng bao gồm các ứng dụng đến từ một “công ty bình phong” của một đối thủ nước ngoài, mà theo Mỹ là những cái tên như Trung Quốc, Nga, CHDCND Triều Tiên, Iran.

Luật được áp dụng sau 270 ngày kể từ khi được thông qua, tức bắt đầu có hiệu lực từ ngày 19.1. Tuy nhiên, TikTok vẫn có thể hoạt động trên lãnh thổ Mỹ sau ngày này nếu “thoát ly” khỏi quyền kiểm soát của ByteDance.

Trong trường hợp có công ty Mỹ mua lại ứng dụng của đối thủ nước ngoài, Tổng thống đương nhiệm có thể kéo dài thời hạn chính thức thi hành luật thêm 90 ngày nữa để tạo điều kiện cho việc chuyển giao.

Tranh luận giữa các bên

Bộ Tư pháp Mỹ đã đại diện chính phủ trình bày ngắn gọn các lập luận của mình trước Tòa Tối cao. Theo đó, Washington cho rằng lượng thông tin khổng lồ mà TikTok thu thập về người dùng Mỹ có thể bị chính phủ Trung Quốc sử dụng cho mục đích “gián điệp hoặc tống tiền”, hoặc nhằm “thúc đẩy lợi ích chính trị” thông qua những hành động phát tán thông tin sai lệch và kích động sự bất hòa trong nội bộ nước Mỹ vào thời điểm xảy ra khủng hoảng.

“Để ứng phó những mối đe dọa an ninh quốc gia nguy hiểm trên, Quốc hội Mỹ đã không áp đặt bất kỳ hạn chế nào đối với quyền tự do ngôn luận, chứ chưa vội đề cập đến quan điểm hoặc nội dung. Thay vào đó, Quốc hội chỉ hạn chế quyền kiểm soát của đối thủ nước ngoài: TikTok có thể tiếp tục hoạt động ở Mỹ và trình bày cùng những nội dung đến từ những người dùng lâu nay theo cách thức cũ, nếu chủ sở hữu hiện tại thực hiện việc thoái vốn nhằm giải phóng nền tảng khỏi tầm kiểm soát của Trung Quốc”, Đài CBS News dẫn nội dung phần trình bày của Bộ Tư pháp.

Trong khi đó, các luật sư đại diện TikTok tranh luận rằng việc đóng ứng dụng ở Mỹ sẽ gây ảnh hưởng cho 170 triệu người dùng thường xuyên ở nước này. Phía luật sư gọi hành động dẹp bỏ TikTok là chuyện “chưa từng có” và cáo buộc chính phủ Mỹ đang tuyên chiến với Tu chính án thứ nhất vốn quy định về quyền tự do ngôn luận.

TikTok cũng phủ định khả năng rời khỏi ByteDance, và công ty mẹ ở Trung Quốc hồi tháng 4.2024 khẳng định sẽ không bán nền tảng trên.

Một nhóm 8 người dùng TikTok ở Mỹ cũng nộp đơn kiện đạo luật và đồng thời viện dẫn Tu chính án thứ nhất làm cơ sở cho lập luận của họ.

Tuy nhiên, tòa phúc thẩm cấp liên bang vào tháng 12.2024 đã bác bỏ lập luận trên của TikTok và nhóm người dùng. Cụ thể, hội đồng thẩm phán của tòa phúc thẩm D.C đồng ý với lập luận của chính phủ rằng TikTok mang đến nguy cơ cho an ninh quốc gia Mỹ. Tòa cũng bác yêu cầu của TikTok muốn hoãn lại lệnh cấm trong quá trình khiếu nại lên Tòa Tối cao.

Đài CBS News dẫn chuyên gia Thomas Berry về luật hiến pháp của Viện Cato (trụ sở California, Mỹ) gọi việc Tòa Tối cao ủng hộ chính phủ hạn chế một nền tảng phổ biến là điều chưa từng xảy ra trong lịch sử Mỹ. Tuy nhiên, nếu thực sự xảy ra, Tối cao Pháp viện cũng có lý do để làm như thế.

Ông Trump chuyển sang phản đối cấm TikTok

Ban đầu, Tổng thống đắc cử Donald Trump vào năm 2020 tìm cách cấm TikTok và ByteDance buộc phải bán lại ứng dụng cho phía Mỹ với lý do lo ngại về an ninh quốc gia. Thế nhưng, mọi chuyện đã đảo chiều trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2024, sau khi ông lần đầu mở tài khoản trên TikTok.

Trong một động thái gần đây, phía luật sư của ông Trump nộp kiến nghị lên Tòa Tối cao vào cuối năm ngoái với nội dung đề nghị tòa cân nhắc kéo dài hạn chót sau ngày 19.1 để ông Trump có thời gian cân nhắc giải pháp chính trị cho vụ việc, theo Reuters.

Ông Trump gần đây cũng tiếp lãnh đạo TikTok ở khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago (bang Florida) và quy công cho nền tảng giúp ông giành được lá phiếu của giới cử tri trẻ trong ngày bầu cử 5.11.2024.

Trong khi ông Trump muốn tìm hướng giải quyết cho TikTok, một số thành viên của chính quyền sắp tới ủng hộ cấm TikTok, trong đó có ứng viên cho ghế Ngoại trưởng Marco Rubio và người được chọn làm cố vấn an ninh quốc gia Mike Waltz.

Các lãnh đạo của Ủy ban Trung Quốc tại Hạ viện Mỹ và Thượng nghị sĩ Mitch McConnell của đảng Cộng hòa cũng gửi kiến nghị đến Tòa Tối cao thúc giục việc thi hành luật mới.